Over patronen en auteursrecht

Waarom mag je een patroon niet zomaar kopiëren? Dat komt omdat op patronen auteursrecht kan rusten. Auteursrecht is de Nederlandse term voor Copyright. Het auteursrecht ontstaat vanzelf, doordat het werk wordt gemaakt en duurt tot 70 jaar na de dood van de maker. Het is dus niet nodig om een © (een copyright notice) te gebruiken.

Het auteursrecht beschermt werken van letterkunde, wetenschap of kunst, zoals boeken, schilderijen, muziek, patronen en nog veel meer. Dit werk moet tot stand zijn gekomen door een zekere mate van creativiteit van de maker van het werk. Dit betekent dat de er sprake moet zijn een eigen oorspronkelijk karakter en een persoonlijk stempel van de maker. Een eigen oorspronkelijk karakter houdt in dat het werk niet ontleend mag zijn aan dat van een ander, het mag dus niet gekopieerd zijn of te veel lijken op iets dat er al is. Nijntje_Kathy_bewer_306057aHet Japanse konijntje Kathy, een vriendinnetje van Hello Kitty, leek bijvoorbeeld te veel op Nijntje van Dick Bruna. Het tweede vereiste, namelijk dat het werk het persoonlijk stempel van de maker moet dragen, houdt in dat er sprake moet zijn van menselijke creativiteit. Een tekening die gemaakt is door een aap valt hier bijvoorbeeld niet onder, een aap is immers geen mens. Voor foto’s geldt het wel, omdat de fotograaf door de instelling van de camera, een bepaalde setting te kiezen of door nabewerking op de computer creatieve keuzes maakt. Al het werk dat niet voldoet aan deze twee criteria wordt dus niet beschermd door het auteursrecht.

Auteursrecht is bedoeld om de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst te beschermen. Door het auteursrecht kan de maker anderen verbieden of juist toestemming geven om het werk openbaar te maken of te verveelvoudigen, bijvoorbeeld in de krant of op internet. En het geeft de maker de mogelijkheid om geld te verdienen aan het werk. Ook ontwerpers van brei- en haakpatronen mogen zelf bepalen hoe en door wie hun patronen openbaar gemaakt en verveelvoudigd mogen worden. Ze kunnen copyright-1381202bijvoorbeeld een uitgever toestemming geven om de patronen in een boek uit te brengen. De ontwerper ontvangt dan van de uitgever een vergoeding per verkocht exemplaar van het boek. En ontwerpers kunnen de patronen ook zelf (op internet) verkopen en op die manier de tijd en moeite die ze erin gestoken hebben terugverdienen. Want waarom betaal je wel heel gemakkelijk een paar euro voor een kop koffie, die binnen een paar minuten gemaakt en ook weer op is, en niet voor een patroon waar vaak heel veel tijd in is gestoken om het te maken en waarvan je heel lang plezier hebt?

Een ontwerper kan er ook voor kiezen geen geld te vragen voor een patroon en het gratis op internet te zetten. Maar dit betekent niet dat iedereen toestemming heeft om het te kopiëren en te verspreiden, dat recht heeft alleen de ontwerper zelf. Je mag een patroon bijvoorbeeld niet zonder toestemming van de ontwerper op je eigen website zetten of op een andere manier verspreiden en dat geldt ook voor een (zelfgemaakte) vertaling. Wat wel mag is met een hyperlink verwijzen naar de website waar de ontwerper het patroon gepubliceerd heeft. En ook voor het verkopen van eindproducten heb je toestemming van de ontwerper van het patroon nodig.

Misschien begrijp je nu ook beter waarom ze in de wolwinkel niet zomaar een kopietje kunnen maken van een patroon. Maar mag je dan nooit een leuk patroontje dat je bij een vriendin hebt gezien kopiëren? Ja hoor, dat mag wel. Een belangrijke uitzondering op het auteursrecht is namelijk het maken van enkele kopieën voor (niet commercieel) privégebruik, dat is wel toegestaan.