Op een half uurtje rijden van de Noorse stad Bergen, aan een van de mooiste fjorden in de omgeving, ligt Hillesvåg Ullvarefabrikk. De wolfabriek is opgericht in 1898 door Mikkel Myhr en wordt al vier generaties gerund door dezelfde familie. Vandaag de dag is het nog een van de weinig overgebleven wolfabrieken in Noorwegen, dat ooit een grote wolindustrie kende.
De fabriek is in vele opzichten uniek. De wol en garens worden nog op traditionele wijze geproduceerd. Sommige machines zijn zelfs meer dan 100 jaar oud en een deel van het productieproces is nog handmatig en dat vereist vakmanschap en verstand van zaken. Bij die productie wordt er samengewerkt met lokale kunst- en nijverheidsorganisaties, lokale boeren en nationale en internationale ontwerpers. Door het maken van ambachtelijke kwaliteitsgarens draagt de fabriek bij aan het behoud van de Noorse textielindustrie en gaat deze traditie niet verloren.
Het productieproces
De vachten die worden gebruikt, zijn hoofdzakelijk afkomstig van inheemse schapenrassen en komen bij de fabriek aan in grote zakken. De wol wordt daarna gewogen, gewassen en gemengd met een beetje olie en water. Dit voorkomt dat de wol statisch wordt en smeert de vezels. Vervolgens wordt de wol langzaam gedroogd en voorzichtig gekaard, zodat de elasticiteit en glans van de wol behouden blijft. Het kaarden gebeurt door draaiende rollen met dunnen naalden die dicht bij elkaar staan. De wol komt uit de kaardmachine als een dun vlies, dat wordt opgerold op lange stokken. Zo gaat de wol naar de spinmachine.
Het spinnen gebeurt onder streng toezicht. Op hoge snelheid wordt het wolvlies omgetoverd in een draad. Het grootste gedeelte van dit 1-draadsgaren wordt vervolgens door een andere machine getwijnd tot een 2- of een 3-draadsgaren. Het garen zit nu op cones van een halve kilo die zo op de spoelen van weef- en breimachines kunnen worden geplaatst. Om er met de hand mee te kunnen breien en weven, worden er strengen van 100g van gemaakt, die meestal kunnen worden gedeeld in twee strengen van 50g. Hierna wordt het garen gewassen om de olie die aan het begin is toegevoegd weer te verwijderen.
Het verven van de wol gebeurt ook in de fabriek en meestal met grote hoeveelheden tegelijk. Soms worden er op bestelling kleinere partijen geverfd. Na het verven gaat de wol naar een speciale droogruimte, waar het ’s nachts aan de lucht gedroogd wordt. Door het garen langzaam te laten drogen, wordt de veerkracht van de vezels behouden. Als het garen droog is, worden de strengen met de hand gedraaid en voorzien van een banderolle. Voor dat het garen wordt verpakt in kilozakken, wordt het nauwkeurig gecontroleerd op fouten voordat het naar de klant verstuurd wordt.
Économusée
Dankzij de traditionele manier van produceren van producten met een culturele waarde en het openstellen van de fabriek voor bezoekers, is Hillesvåg Ullvarefabrikk sinds 2013 een van de tien bedrijven in Noorwegen dat is uitgeroepen tot Économusée. Bezoekers krijgen tijdens de rondleidingen een kijkje in de keuken van de fabriek in bedrijf en het productieproces van wol en garen van begin tot eind.
De garens
De garens waarmee Hillesvåg Ullvarefabrikk het bekendst geworden is zijn de Ask, Embla en Troll. Deze zijn allen van hetzelfde type, maar 2-draads, 3-draads en Troll is een dikke, haast bulky, draad. Ask en Embla zijn er in meer dan 90 kleuren en de populaire Noorse ontwerpster Sidsel J. Høivik maakt bij haar ontwerpen vaak gebruik van deze wol. Ook Troll is er in bijna 60 verschillende kleuren en wordt o.a. door scholen graag gebruikt. De grote kleurkeus is typerend voor Hillesvåg.
Daarnaast is er een lijn die gesponnen wordt van het Noorse Spelsauschaap. Dit heet Norsk Pelsull en wordt inmiddels in vier verschillende diktes gesponnen en ze hebben allemaal toepasselijke Noorse namen zoals: Sølje, Tinde, Blåne en Sorte Får. Dit maakt het voor de Noorse boeren mogelijk de vachten van dit bijzondere en locale schapenras weer te verkopen.
Verder produceert Hillesvåg kamgaren in verschillende diktes. Dit garen is bij uitstek geschikt voor het breien van visserstruien, omdat het de oorspronkelijke wol die daarvoor gebruikt werd heel dicht benaderd en ongelooflijk sterk is.
Een belangrijk deel van hun productie bestaat uit gekaarde wol. Deze is geschikt om mee te vilten en te spinnen. Ze verven bijvoorbeeld ook de ongekaarde lokken van het Spelsauschaap waarmee je prachtige effecten kunt bereiken bij het vilten.